2025 Yeni Eğitim Müfredatı ve PISA Başarısı: Umut mu, Hayal Kırıklığı mı?

2025 yılında uygulamaya konulan Yeni Eğitim Müfredatı, öğrencileri “21. yüzyıl becerileri” ile donatmayı hedefliyor. Peki, bu reform PISA sınavlarında gerçekten bir başarı getirecek mi? Yoksa ezberci eğitim sisteminin yeni bir versiyonu mu olacak? Gelin, veriler ve eğitim uzmanlarının görüşleri ışığında bu soruyu inceleyelim.

1. Türkiye’nin Mevcut PISA Performansı ve Yapısal Sorunlar

OECD tarafından üç yılda bir uygulanan PISA, 15 yaşındaki öğrencilerin matematik, fen bilimleri ve okuma becerilerindeki yeterliliklerini değerlendiren kapsamlı bir ölçüttür. Türkiye’nin 2022 PISA sonuçları (OECD, 2022), ülkenin bu alanlardaki performansının OECD ortalamasının altında olduğunu göstermektedir (Matematik: 42. sıra; Fen Bilimleri: 39. sıra; Okuma Becerileri: 37. sıra). Bu sonuçlar, Türk eğitim sisteminin derinlemesine kök salmış yapısal sorunlarını yansıtmaktadır. Ezberci eğitim yaklaşımı, öğretmenlerin niteliğindeki farklılıklar ve eğitim kaynaklarının eşitsiz dağılımı, öğrenci başarısını olumsuz yönde etkileyen temel faktörler olarak öne çıkmaktadır.

2. 2025 Müfredatının Temel Yenilikleri ve PISA ile İlişkisi

2025 Yeni Eğitim Müfredatı, öğrencilere analitik düşünme, yaratıcılık ve dijital okuryazarlık gibi 21. yüzyıl becerilerini kazandırmayı merkezi bir hedef olarak benimsemektedir. Bu hedefler, PISA’nın ölçtüğü üst düzey bilişsel becerilerle doğrudan paralellik göstermektedir. Müfredatın öne çıkan yenilikleri ve PISA ile potansiyel ilişkisi aşağıdaki gibi özetlenebilir:

• a) STEM ve Proje Tabanlı Öğrenme: Fen, teknoloji, mühendislik ve matematik (STEM) alanlarına yapılan vurgu ve proje tabanlı öğrenme yaklaşımlarının benimsenmesi, öğrencilerin problem çözme becerilerini önemli ölçüde geliştirebilir. PISA’da üst sıralarda yer alan Singapur ve Finlandiya gibi ülkelerin eğitim sistemlerinde proje tabanlı öğrenmenin yaygınlığı bu potansiyeli desteklemektedir.
• b) Eleştirel Düşünme ve Yaratıcılık: Geleneksel test odaklı sistemin aksine, yeni müfredat öğrencilerin eleştirel düşünme ve yaratıcılık gibi üst düzey düşünme becerilerini geliştirmeyi amaçlamaktadır. PISA’nın analiz ve sentez becerilerini ölçtüğü düşünüldüğünde, bu odak noktasının başarıyı olumlu etkileme potansiyeli bulunmaktadır.
• c) Dijital Dönüşüm ve Teknoloji Entegrasyonu: Yapay zeka ve kodlama gibi alanlarda eğitimlerin müfredata dahil edilmesi, öğrencilerin dijital yetkinliklerini artırmayı hedeflemektedir. Günümüz dünyasında giderek önem kazanan dijital okuryazarlık, PISA bağlamında da öğrencilerin bilgiye erişim, değerlendirme ve kullanma becerilerini destekleyebilir.

Ancak, bu yeniliklerin arzu edilen başarıyı getirebilmesi için altyapısal eksikliklerin giderilmesi, öğretmenlerin etkili bir şekilde eğitilmesi ve müfredatın okullarda uygulanabilirliğinin sağlanması kritik öneme sahiptir.

3. Yeni Müfredatın Başarı Şansını Etkileyen Kritik Faktörler

2025 müfredatının PISA başarısı üzerindeki nihai etkisi, bir dizi faktörün etkileşimine bağlı olacaktır:

• a) Öğretmen Eğitimi ve Uyum Sorunu: Türkiye Eğitim Derneği (TEDMEM) tarafından 2024 yılında yayınlanan bir rapor (TEDMEM, 2024), öğretmenlerin yeni müfredata adaptasyon sürecindeki potansiyel zorluklara dikkat çekmektedir. Eğer öğretmenlerin yeni pedagojik yaklaşımlar konusunda yeterli donanıma sahip olmaması durumunda, reformun hedeflenen çıktıları elde etmesi zorlaşabilir. Hizmet içi eğitim programlarının yaygınlaştırılması ve öğretmenlerin proje tabanlı öğrenme gibi yeni yöntemlere hazırlanması gerekmektedir.
• b) Sınav Baskısının Devam Etmesi: Liselere Geçiş Sistemi (LGS) ve Yükseköğretim Kurumları Sınavı (YKS) gibi merkezi sınavların varlığı, öğrencileri ve öğretmenleri kaçınılmaz olarak test çözme odaklı bir yaklaşıma yönlendirmektedir. PISA, öğrencilerin analiz etme, sentezleme ve problem çözme becerilerini ölçerken, mevcut sınav sistemi hala büyük ölçüde bilgi tekrarına dayalı başarıyı ödüllendirmektedir. Bu durum, müfredatın hedeflenen becerileri geliştirmesini engelleyebilir.
• c) Eğitimde Eşitsizlik: Türkiye’deki eğitim sisteminde kırsal bölgelerdeki okullar ile özel okullar arasındaki kaynak farklılıkları önemli bir sorun teşkil etmektedir. OECD verileri, Türkiye’de sosyoekonomik durumun öğrenci başarısını yaklaşık %40 oranında etkilediğini göstermektedir. Bu eşitsizlikler giderilmediği takdirde, yeni müfredatın potansiyel faydaları tüm öğrencilere eşit şekilde ulaşamayacak ve PISA başarısı üzerinde sınırlayıcı bir etki yaratacaktır.

4. 2028 PISA Tahminleri: Olası Senaryolar

2025 müfredatının uygulanma sürecindeki başarı ve karşılaşılan zorluklar, 2028 PISA sonuçları üzerinde belirleyici olacaktır. Bu bağlamda, iyimser ve kötümser olmak üzere iki olası senaryo öngörülebilir:

• İyimser Senaryo: Müfredatın başarılı bir şekilde uygulanması, öğretmen eğitimlerinin tamamlanması ve eğitimde fırsat eşitliğinin sağlanmasına yönelik adımların atılması durumunda, Türkiye’nin 2028 PISA’sında özellikle matematik ve fen alanlarında ilk 30 ülke arasına girmesi potansiyel dahilindedir.
• Kötümser Senaryo: Reformun, mevcut sınav odaklı sistem ve derinleşen eşitsizlikler nedeniyle etkili olmaması durumunda, Türkiye’nin PISA sıralamasında önemli bir değişiklik yaşanmayabilir, hatta düşüş bile gözlemlenebilir.

Sonuç: Reform Potansiyeli Yüksek, Uygulama Kritik Öneme Sahip

2025 Yeni Eğitim Müfredatı, Türkiye’nin PISA gibi uluslararası sınavlardaki başarısını artırma ve öğrencileri 21. yüzyıl becerileriyle donatma noktasında önemli bir potansiyel taşımaktadır. Müfredatın temel yenilikleri, PISA’nın ölçtüğü becerilerle büyük ölçüde örtüşmektedir. Ancak, bu potansiyelin gerçeğe dönüşmesi, öğretmenlerin yeni sisteme başarılı bir şekilde entegre edilmesi, eğitimde fırsat eşitliğinin sağlanması ve sınav baskısının azaltılması gibi temel sorunların çözülmesine bağlıdır.

Öneriler:

• Öğretmenlerin yeni müfredatın felsefesi ve uygulama yöntemleri konusunda donanımlı hale getirilmesi için hizmet içi eğitim programları acilen güçlendirilmelidir.
• Kırsal bölgelerdeki okulların altyapısal eksikliklerinin giderilmesi ve bu okullara daha fazla kaynak aktarılması, eğitimde fırsat eşitliğinin sağlanması açısından kritik öneme sahiptir.
• Mevcut merkezi sınav sisteminin, yeni müfredatın hedefleriyle uyumlu hale getirilmesi ve öğrencilerin üst düzey düşünme becerilerini ölçen değerlendirme yöntemlerinin geliştirilmesi gerekmektedir.
• Eğitimde kalıcı ve anlamlı bir dönüşümün sağlanması için politika yapıcılar, öğretmenler, veliler ve sivil toplum kuruluşları arasında etkili bir iş birliği mekanizması oluşturulmalıdır.

Kaynakça: